W trakcie panelu poświęconego zamówieniom publicznym będziemy dyskutować o najważniejszych obecnie wyzwaniach dla rynku zamówień. Nadal dużym wyzwaniem jest dostosowanie wynagrodzeń do zmieniających się warunków wykonywania zamówień, przede wszystkim ze względu na nadal dynamicznie zmieniające się koszty wykonywania niektórych zamówień, a zwłaszcza kosztów pracy. Znaczne zmiany wynagrodzenia minimalnego oddziaływują na całą siatkę płac, czego ustawodawca nadal nie dostrzega.

Wzrost kosztów wykonywania zamówień i rosnące wymagania regulacyjne, głównie wywodzące się z prawa unijnego, stawiają w niekorzystnej sytuacji naszych rodzimych wykonawców w starciu z rywalami spoza UE. Pogarszająca się wskutek działań prawodawcy konkurencyjność naszych wykonawców powinna być zrekompensowana środkami wyrównującymi szanse w stosunku do wykonawców z państw trzecich. Szczególnie niepokoi nadmierne otwarcie naszego rynku, gdy nasi wykonawcy nie mogą liczyć na równie przyjazne traktowanie w państwach trzecich.

Podczas debaty eksperci zwracali uwagę na niskie wykorzystanie kryteriów jakościowych w wyborze ofert, mimo istniejących przepisów. Problemem jest stosowanie pozornych kryteriów, co negatywnie wpływa na prawdziwą konkurencję. Podkreślono potrzebę lepszego zrozumienia powodów takiego stanu rzeczy oraz działań na rzecz promocji autentycznej jakości zamówień. Wskazano również na problem nierównej konkurencji ze strony wykonawców spoza UE oraz konieczność wprowadzenia skutecznych mechanizmów waloryzacji kosztów zamówień publicznych.

Jak pierwsza wypowiedziała się poseł Małgorzata Janyska, która zauważyła, że od lat polski rynek boryka się z niską popularnością jakościowych kryteriów wyboru ofert. Zwróciła przy tym uwagę, że dzieje się tak pomimo obowiązywania przepisów, które nakazują stosowanie tych kryteriów. Zamawiający często jednak uciekają się do kryteriów pozornych, np. terminu dostawy lub długości okresu dostawy, a nawet terminu płatności, chociaż ten wynika z przepisów. W związku z tym, podniosła kwestię potrzeby dogłębnego zbadania przyczyn takiego stanu rzeczy. W ocenie poseł, dopiero poznanie prawdziwych przyczyn decyzji zamawiających pozwoli na kompleksowe podejście do tej kwestii. W tym kontekście zwróciła się także do wykonawców, aby sami wyszli z inicjatywami na rzecz promocji jakości w zamówieniach publicznych.

Odpowiadając na pytanie o wyzwania ze strony wykonawców z państw spoza unijnych, Pani dyrektor Izabela Fundowicz zwróciła uwagę, że w ustawie PZP jest już obecnie wiele instrumentów, które pozwalają zamawiającym skupić się na wyborze ofert wysokiej jakości. W celu upowszechnienia takiego podejścia zamawiających UZP prowadzi liczne szkolenia i akcje edukacyjne. Zdaniem pani dyrektor, zamawiający mogą stosować te rozwiązania i w ten sposób eliminować niekorzystne oferty z państw trzecich. W tym kontekście zapewniła, że UZP będzie dogłębnie analizował nadchodzące orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości  w sprawie udziału wykonawcy z państwa trzeciego w postepowaniu prowadzonym przez unijnego zamawiającego. Jeśli wynik analizy w ocenie UZP na to pozwoli, to urząd najpewniej zaproponuje odpowiednie działania, może nawet zmiany legislacyjne.

Pani dyrektor Joanna Adamczyk zaakcentowała z kolei nie tylko konieczność promocji autentycznych kryteriów jakościowych, ale także celowość wprowadzenia mechanizmów zapewniających weryfikację, czy oferowana jakość faktycznie będzie zapewniona. Zwróciła przy tym uwagę, że konkurencyjność rynku obniża sposób, w jaki niektóre przepisy PZP są stosowane. Jako przykład wyjątkowo niekorzystnej praktyki podała rozbieżność między podawanymi przez zamawiających szacunkowymi wartościami zamówień, które zwykle są zbliżone do poziomów rynkowych a kwotami, przeznaczonymi na sfinansowanie zamówienia. Często zamawiający przeznaczają na zamówienie kwoty znacznie niższe niż ich własne oszacowanie wartości zamówienia, co prowadzi do odrzucania realistycznych ofert. Wskutek takiej praktyki zakłócana jest autentyczna konkurencja, bowiem wykonawcy rzetelnie wyceniający swoje oferty daremnie ubiegają się o zamówienia.

Reprezentant FPP – radca prawny Pan Grzegorz Lang zaapelował do UZP i rządu o podjęcie zdecydowanych działań na poziomie krajowym i poziomie unijnym na rzecz ochrony krajowych wykonawców przed konkurencją z państw trzecich. Podkreślił, że krajowi wykonawcy nie są w stanie na równej stopie konkurować z wykonawcami i dostawcami z państw, w których nie obowiązują rygorystyczne, a więc i kosztowne, regulacje np. socjalne i środowiskowe. W jego ocenie takie działania są dopuszczalne na gruncie prawa unijnego. Nie można przy tym polegać na formułowaniu specyfikacji zamówień, bowiem problem nierównej konkurencji nie wynika z samych ofert wykonawców krajowych obcych, ale z drastycznie nierównych warunków w jakich prowadza oni swoją działalność.

Z kolei zdaniem Pana mec. Wojciecha Bazana nadal poważnym problemem zakłócającym funkcjonowanie rynku zamówień publicznych jest brak pewności co do rzeczywistej waloryzacji wynagrodzenia wykonawców, która pokryłaby wzrost kosztów wykonawców. Obecnie wykonawcy borykają się z tym, że przepisy ustawy PZP koncentrują się na waloryzacji jedynie minimalnego wynagrodzenia, gdy tymczasem wraz ze wzrostem minimalnego wynagrodzenia rosną także inne wynagrodzenia. Zakłócenie relacji wynagrodzeń w firmach utrudnia relacje między pracownikami i podważa wypracowane siatki wynagrodzeń. Drugim poważnym problemem jest ignorowanie przez ustawodawcę i zamawiających kwestii kosztów ogólnych wykonania zamówienia, które zamawiający najczęściej w ogóle pomijają w negocjacjach o waloryzacji. Jest to o tyle trudne do zaakceptowania, że nie oddaje natury prowadzenia przedsiębiorstwa, gdzie takie koszty są absolutnie naturalne. Co więcej, nawet rozporządzenie do ustawy o kosztorysie uwzględnia tę pozycję kosztową, ale sama ustawa niestety o tym nie wspomina.